H ανεξερεύνητη φύση, η άγρια ομορφιά καθιστούν την Κοζάνη ως έναν ελκυστικό προορισμό

Παράλληλα, αρχαίες και βυζαντινές πόλεις με εντυπωσιακά ευρήματα (Αιανή, αρχαία Απιδέα, αρχαία πόλη Πολυμύλου, βυζαντινή κάστρο-πόλη Σερβίων), λαμπροί τάφοι (βασιλική νεκρόπολη Αιανής, μακεδονικοί τάφοι Εορδαίας), βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες, αρχοντικά με χαρακτηριστική αρχιτεκτονική -μάρτυρες μιας άλλης σπουδαίας εποχής- περίτεχνα σμιλεμένοι ορεινοί οικισμοί, πέτρινα γεφύρια που στεφανώνουν ποτάμια και χείμαρρους, ήθη, έθιμα και αυθεντικοί άνθρωποι που ξέρουν να οργανώνουν γιορτές και να συντηρούν την παράδοση αποδεικνύουν τον πολιτιστικό πλούτο της περιοχής και περιμένουν τον επισκέπτη να τα ανακαλύψει.

Ο νομός Κοζάνης, είναι ο πλέον βιομηχανοποιημένος της Δυτικής Μακεδονίας. Η λεκάνη Πτολεμαΐδας – Κοζάνης με το βιομηχανικό πλέγμα της ΔΕΗ και τις γύρω από τη ΔΕΗ επιχειρήσεις, δεσπόζει στη βιομηχανική υποδομή του Νομού. Δυναμικοί κλάδοι της τοπικής οικονομίας είναι ο κλάδος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ο τομέας των ορυχείων (εξόρυξη λιγνίτη και μαρμάρων), των κατασκευών, της δημόσιας διοίκησης, της υγείας, του εμπορίου, των μεταφορών και διάφορες λοιπές υπηρεσίες. Η μεταποίηση πρώτων υλών αποτελεί, τέλος, ακόμη έναν σημαντικό τομέα, με κυριότερες επιχειρήσεις του δέρματος, των γουναρικών, των ειδών διατροφής (το μοναδικό σε εθνικό επίπεδο αρωματικό φυτό του κρόκου και παραδοσιακά προϊόντα όπως τυροκομικά Βοΐου – Βλάστης, μήλα Εορδαίας, ροδάκινα Βελβεντού, πατάτες Πολυμύλου, φασόλια Σισανίου, οπωροκηπευτικά Ελίμειας κ.ά.), του ξύλου, της κατασκευής τελικών προϊόντων από μέταλλο, των ειδών υποδομής, της ενδυμασίας και των ειδών από ύφασμα.

Αξιοθέατα

Αρχαιολογικός χώρος Αιανής: Η Αιανή στην αρχαιότητα ανήκε στο βασίλειο της Ελιμιώτιδας, που μαζί με τα ελληνικά βασίλεια της Τυμφαίας, της Ορεστίδας, της Λυγκιστίδας, της Εορδαίας και της Δερριόπου αποτελούσαν την αρχαία Άνω Μακεδονία. Σύμφωνα με το Στέφανο Βυζάντιο η Αιανή, «πόλις Μακεδονίας», κτίστηκε από τον Αιανό, γιο του Ελύμου και ιδρυτή της πόλης της Αιανής, η ύπαρξη της οποίας βεβαιώνεται από δύο επιγραφικές μαρτυρίες. Η αποκάλυψη δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων διαμορφώνει την εικόνα μιας οργανωμένης πόλης της Άνω Μακεδονίας ήδη από τα υστεροαρχαϊκά και κλασικά χρόνια (αρχές 5ου – 4ου αι. π.Χ.). Η πόλη αναπτύχθηκε στο λόφο της Μεγάλης Ράχης σε επάλληλα πλατώματα. Ο λόφος είναι ψηλός και επιβλητικός. Στα νότια και στα νοτιοανατολικά αυτού ρέει μικρό ποτάμι, ο Ροδανιώτικος λάκκος ή Χάντακας, παραπόταμος του Αλιάκμονα. Έχουν ανασκαφεί τρία μεγάλα δημόσια κτήρια αλλά και ιδιωτικές οικίες. Ο δημόσιος χαρακτήρας των κτηρίων με τις συμβατικές ονομασίες Μεγάλοι Δόμοι και Στωϊκό Κτήριο καταδεικνύεται από την ανεύρεση στοών και αρχιτεκτονικών μελών. Το Στωϊκό Κτήριο λειτουργούσε πιθανά ως αρχαία αγορά, ενώ στην αυλή του τρίτου κτηρίου στο κορυφαίο πλάτωμα αποκαλύφθηκε μία μεγάλη κυκλική δεξαμενή, όπου περισυλλεγόταν το βρόχινο νερό για την υδροδότηση της πόλης. Οι ιδιωτικές οικίες αναπτύσσονται σε διαφορετικά επίπεδα εξαιτίας της κλίσης του εδάφους. Τα σπίτια είχαν μικρές αυλές, δωμάτια με εστίες, δωμάτια – εργαστήρια με λίθινους χειρόμυλους και αποθηκευτικούς χώρους με πιθεώνες. Λίθινες σκάλες οδηγούν στο δεύτερο όροφο και στα πάνω δωμάτια που η πίσω τους πλευρά διαμορφώνεται υπόγεια. Τα σπίτια φέρουν τις συμβατικές ονομασίες Σπίτι με Πιθάρια, Σπίτι με Σκάλες. Σπίτι με Αγνύθες και χρονολογούνται στα ελληνιστικά χρόνια (300-100 π.Χ.). Η πόλη είχε άμεσες πολιτιστικές και εμπορικές σχέσεις με τον υπόλοιπο ελληνισμό, σύμφωνα με τα αρχαιολογικά δεδομένα. Παράλληλα λειτουργούσε αυτόνομα με δικά της εργαστήρια μεταλλοτεχνίας, κοροπλαστικής και κεραμεικής. Η ανασκαφή στην αρχαία πόλη της Αιανής που ξεκίνησε συστηματικά από το 1983, έφερε στο φως έναν ακμάζοντα πολιτισμό και αδιάσειστα ευρήματα – επιχειρήματα ότι στην Άνω Μακεδονία υπήρχαν ακμαίες και οργανωμένες πόλεις πολύ πριν την ενοποίηση του μακεδονικού ελληνισμού από τον Φίλιππο Β’.

Αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής: Ο αρχαιολογικός πλούτος της Αιανής επέβαλε την ίδρυση ενός μεγάλου και σύγχρονου Αρχαιολογικού Μουσείου. Το Μουσείο αυτό, που θεμελιώθηκε το 1992 και η κατασκευή, ο εξοπλισμός και η εγκατάσταση κλιματισμού ολοκληρώθηκαν τον Ιούλιο του 2002, προοριζόταν να στεγάσει τις προϊστορικές και τις κλασικές αρχαιότητες της Αιανής και της ευρύτερης περιοχής, αλλά στεγάζει ήδη και τα χιλιάδες ευρήματα, που προήλθαν από τις σωστικές ανασκαφές της κατασκευής του εθνικού και επαρχιακού οδικού δικτύου.

Μακεδονικοί τάφοι στους Πύργους και Σπηλιά Εορδαίας: Η σημερινή επαρχία Εορδαίας ανήκε σ’ όλη της την έκταση στην αρχαία Εορδαία, η οποία με τα υπόλοιπα διαμερίσματα της Ελιμιώτιδας, Τυμφαίας, Ορεστίδας, Λυγκιστίδας, Πελαγονίας, Δερριόπου αποτελούσαν την Άνω (ορεινή) Μακεδονία.Ο μακεδονικός τάφος της Σπηλιάς με κατεύθυνση Β-Ν είναι διθάλαμος, διαστάσεων 3,36 ? 6,52μ. (μήκος νεκρικού θαλάμου 4,12μ.), με μνημειακή πρόσοψη, δωρικού ρυθμού και ελεύθερο αέτωμα που κρύβει την καμάρα. Τέσσερις δωρικοί ημικίονες (ανά δύο αριστερά και δεξιά) αποτελούν τα εικονικά στηρίγματα του θριγκού. Ανάμεσα στους ημικίονες υπάρχουν ανάγλυφες ασπίδες με γραπτή φυτική διακόσμηση. Η αρχιτεκτονική μορφή του μνημείου επιτρέπει τη σύγκρισή του με άλλα της ίδιας κατηγορίας, όπως τον τάφο του Φιλίππου και του Πρίγκηπα στη Βεργίνα και τον μεγάλο τάφο των Λευκαδίων Νάουσας. Από το εσωτερικό του τάφου απουσιάζει εντελώς η γραπτή διακόσμηση, όλες οι επιφάνειες παραμένουν λευκές, ενιαίες και αδιάρθρωτες, ενώ δεν υπάρχει ιδιαίτερη διαμόρφωση στα δάπεδα. Σύμφωνα με την ανθρωπολογική εξέταση του σκελετικού υλικού οι νεκροί που θάφτηκαν σ’ αυτόν αριθμούν τους επτά ή οκτώ. Οι νεκροί συνοδεύονταν, σύμφωνα με τα πανελλήνια έθιμα, από λίγα προσωπικά αντικείμενα (στλεγγίδες, πόρπες, μαχαίρια), αγγεία προσφορών και τελετουργιών (σκυφίδια, πινάκια, αμφορείς, λάγηνοι, μυροδοχεία) και συμβολικά θρησκευτικά αντικείμενα (αστράγαλοι, λύχνοι, ειδώλια, νομίσματα). Τα κτερίσματα του τάφου χρονολογούνται από το β΄ τέταρτο του 2ου αι. π.Χ. ως το τελευταίο τέταρτο του 1ου αι. π.Χ. Η σύγκριση, ωστόσο, με άλλα μνημεία του είδους, μας οδηγεί σε πολύ πρωϊμότερη ένταξη, στον 4ο αι. π.Χ. Αν ισχύει αυτό, συμπεραίνουμε ότι ο τάφος καθαρίστηκε από τις πρώιμες ταφές και παρέμειναν σ’ αυτόν οι οψιμότερες.

Ιστορικό, Λαογραφικό & Φυσικής Ιστορίας Μουσείο Κοζάνης: Ενδιαφέρουσα έκθεση με τοπικές ενδυμασίες, υπέροχα δείγματα τοπικής υφαντικής τέχνης. Στο τμήμα της Φυσικής Ιστορίας παρουσιάζεται ο φυσικός πλούτος του Νομού. Θαυμάσιες συλλογές νεολιθικών ευρημάτων, κειμήλια του Μακεδονικού Αγώνα, ανακατασκευές δωματίων Μακεδονικού αρχοντικού αποτελούν μερικά από τα εκθέματα του μουσείου.

Κοβεντάρειος Δημοτική Βιβλιοθήκη στην Κοζάνη

Μανούσεια Βιβλιοθήκη στη Σιάτιστα

Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα στο Βούρινο: Γίνεται προσπάθεια για γνωριμία με την ιστορία του Μακεδονικού Αγώνα, τα εκθέματα της αντίστοιχης περιόδου και στοιχεία που αφορούν στους αγωνιστές της επανάστασης του 1878.

Ανθρωπολογικό, Λαογραφικό Μουσείο Πτολεμαΐδας: Παρουσιάζονται ενδιαφέροντα παλαιοντολογικά και λαογραφικά εκθέματα μεγάλης ιστορικής και επιστημονικής σημασίας

Ψηφιδωτό δάπεδο παλαιοχριστιανικής Βασιλικής στην Αγία Παρασκευή Κοζάνης

Μπουχάρια – Νοχτάρια: Διάφοροι μύθοι προσπάθησαν να ερμηνεύσουν το εντυπωσιακό αυτό φαινόμενο. Στην πραγματικότητα είναι φυσικές γεωμορφές που προήλθαν από τη διάβρωση του εδάφους σε διάστημα χιλιάδων χρόνων. Έχουν το σχήμα χωμάτινης κολώνας από άμμους, κροκάλες, μάργες και αργίλους και πιθανή συγκολλητική ύλη από οξείδια του σιδήρου και διοξείδιο του πυριτίου, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Πανεπιστημίου της Αθήνας (Τμήμα Γεωλογίας). Τη κορυφή των κολόνων αυτών καλύπτει ένας σχιστολιθικός βράχος που "'επαιξε" το ρόλο της ομπρέλλας στην εξέλιξη του σχηματισμού. Ανέρχονται σε αριθμό περί τους είκοσι (20) και το ύψος τους ποικίλει από 3 μέχρι 6 μέτρα. Βρίσκονται στο Μικρόβαλτο του Δήμου Καμβουνίων, 40 χλμ. νότια της Κοζάνης.

Το όνομα της τοποθεσίας "Μπουχάρια" προέρχεται από το σχήμα τους, καθότι "μπουχάρι" στην τοπική διάλεκτο σημαίνει καμινάδα. Ενδιαφέρον στην περιοχή παρουσιάζουν επίσης κωνικοί σχηματισμοί, τα "νοχτάρια", ίδιας προέλευσης και σύστασης με τα "Μπουχάρια", χωρίς όμως το σχιστολιθικό καπέλο, που επεκτείνονται σε μήκος δύο (2) χλμ. του ρέματος της Ποταμιάς, στα όρια του Δήμου Καμβουνίων με την κοινότητα Λιβαδερού. Η πρώτη εικόνα για τον επισκέπτη είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή. Εμφανίζονται ξαφνικά μπροστά του και τον καθηλώνουν. Στο βάθος τα δύο ψηλότερα "Μπουχάρια" οι μεγάλοι "Άτλαντες", πιο πάνω οι "Καρυάτιδες", αριστερά τα "σαγόνια του καρχαρία", ο "φρουρός".

Στην επόμενη χαράδρα ανακαλύπτει τους "περιπατητές", τα "νοχτάρια-σταλαγμίτες" και άλλα. Το ρέμα της Ποταμιάς στη συνέχεια παρουσιάζει ευχάριστες εκπλήξεις με αποκορύφωμα τη "χαράδρα των δεσποτάδων", ανθρωπογεωμορφές απίστευτης ομορφιάς.

Λίμνη Πολυφύτου με υδροηλεκτρικό εργοστάσιο: Σε απόσταση 20 χλμ. νοτιοανατολικά της Κοζάνης βρίσκεται η τεχνητή λίμνη του Πολυφύτου. Σε ύψος 55 μ. πάνω από την επιφάνειά της διασχίζεται από τη μεγαλύτερη γέφυρα των Βαλκανίων, μήκους 1.372 μ., πλάτους 13,5 μ. και γνωστή ως Υψηλή Γέφυρα των Σερβίων. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η διαδρομή γύρω από τη λίμνη, ακολουθώντας το δρόμο προς το χωριό Ίμερα, περνώντας πάνω από το φράγμα της ΔΕΗ στο Πολύφυτο. Μια στάση στο φράγμα προσφέρει ένα θέαμα συγκλονιστικό και για τους ρομαντικούς και για τους τεχνοκράτες.

Το Κάστρο των Σερβίων: Το Κάστρο των Σερβίων βρίσκεται μεταξύ των Πιερίων και των Καμβουνίων, ανάμεσα σε δύο άγρια και εντυπωσιακά φαράγγια γεμάτα με ανθρωπόμορφους και ζωόμορφους βράχους, που σε μερικά σημεία έχουν απόσταση μόλις 5-6 μέτρα. Από το κάστρο σώζονται τμήμα της ακρόπολης, διάσπαρτα τείχη, βυζαντινές εκκλησίες, κρήνες, τμήματα συστημάτων ύδρευσης και βάσεις κατοικιών. Στο κέντρο των Σερβίων σώζεται σε καλή κατάσταση ένα οθωμανικό λουτρό (χαμάμ).

Οι καταρράκτης στο «Σκεπασμένο»: Οι καταρράκτες στο "Σκεπασμένο", βρίσκονται σε απόσταση 3 χλμ. Β.Α. του Βελβεντού. Η διαδρομή, που γίνεται μόνο με τα πόδια, μπορεί να προκαλέσει την εντύπωση επίσκεψης σε τροπικό περιβάλλον, λόγω των άφθονων νερών που σχηματίζουν καταρράκτες και λιμνούλες και της πλούσιας υδρόβιας βλάστησης.

Λιγνιτικό Κέντρο Δυτ. Μακεδονίας: Το μεγαλύτερο λιγνιτικό δυναμικό της χώρας είναι συγκεντρωμένο σε τρεις περιοχές - λεκάνες κατά μήκος του άξονα Φλώρινα - Αμύνταιο – Πτολεμαΐδα - Κοζάνη - Σέρβια. Σταδιακά στην περιοχή Πτολεμαΐδας - Αμυνταίου δημιουργήθηκε ένα από τα μεγαλύτερα λιγνιτικά κέντρα στον κόσμο. Στο Λιγνιτικό Κέντρο Πτολεμαΐδας - Αμυνταίου λειτουργούν σήμερα τέσσερα λιγνιτωρυχεία. Επίσης στο Λιγνιτικό Κέντρο ανήκουν το Εργοστάσιο Λιγνιτοπλίνθων και ο ατμοηλεκτρικός σταθμός ΛΙΠΤΟΛ.

Μοναστήρι Αγ. Τριάδας στο Βυθό Βοΐου: Η μονή της Αγίας Τριάδας βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το χωριό Βυθός του Βοΐου και σε υψόμετρο 1000 μ. Είναι χτισμένη στα ριζά της υψηλότερης κορυφής του Βοΐου, μέσα σε έναν τόπο όμορφο και γαλήνιο που προκαλεί θαυμασμό και δέος. Πλατύφυλλες οξιές, μεγάλες βελανιδιές και γέρικες καστανιές ορθώνονται αγέρωχες, δημιουργώντας ένα μεγαλοπρεπές σκηνικό. Το μοναστήρι διατηρεί ως σήμερα τη φρουριακή μορφή του. Το καθολικό, έργο του πρωτομάστορα Γεωργίου Κούστα από το Ζουπάνι (σημερινός Πεντάλοφος), κτίστηκε στα 1800 και διατηρεί την αρχική του μορφή μέχρι σήμερα μ' ελάχιστες επεμβάσεις. Είναι κατασκευασμένο με αμμόπετρες σε ακανόνιστο ισόδομο σύστημα. Αρχιτεκτονικά ανήκει στον αθωνικό τύπο με τρούλο. Ο ναός διαθέτει νάρθηκα-γυναικωνίτη, πάνω από τον οποίο βρίσκεται το παρεκκλήσι του Αγίου Μόδεστου. Το ξυλόγλυπτο, εξαιρετικής τέχνης, επιχρυσωμένο τέμπλο του ναού έχει κατασκευασθεί με την τεχνική του σκαλιστού στον αέρα. Όλες οι επιφάνειες του κυρίως ναού και του ιερού καλύπτονται με τοιχογραφίες, οι οποίες κατασκευάστηκαν στα 1802 από το Χιονιαδίτη αγιογράφο Μιχαήλ, στη θητεία του Μητροπολίτη Νεοφύτου και ηγουμενίας Νεοφύτου. Στον κυρίως ναό, στην πρώτη ζώνη, απεικονίζονται ολόσωμοι άγιοι, στη δεύτερη άγιοι σε στηθάρια, στην τρίτη χριστολογικές σκηνές (Πάθη, Παραβολές) και στην τελευταία ζώνη οι παραστάσεις της Βάπτισης και της Μεταμόρφωσης στο τεταρτοσφαίριο του νότιου και βόρειου χορού αντίστοιχα. Στο ιερό βήμα απεικονίζονται στην αψίδα η Πλατυτέρα και η Κοινωνία των Αποστόλων, ο Μελισμός και οι Ιεράρχες. Τις υπόλοιπες επιφάνειες των τοίχων και των θόλων καλύπτουν διάφορα θέματα από το λειτουργικό, δογματικό και ιστοριολογικό κύκλο.

Δραστηριότητες

• Ορειβασία στο Άσκιο, Μπούρινο, Πιέρια
• Πεζοπορία στο Οικολογικό Πάρκο του Δ.Δ. Πύργων, στο Καστανόδασος Εορδαίας
• Αναρρίχηση στη θέση «Κόκκινη Πέτρα» με αναρριχητικό ορεινό πεδίο έξι διαδρομών
• Επίσκεψη στους παραδοσιακούς οικισμούς του Βοΐου, στο Καταφύγι και στη Βλάστη
• Γύρος της λίμνης Πολυφύτου με αυτοκίνητο